Hanefi mezhebin imamı Ebu Hanifedir. Asıl adı Numan, babasının adı Sabit’tir. Hicri 80 tarihinde Kufe’de doğmuş ve 150 tarihinde Bağdat’ta vefat etmiştir. Sahabe dönemine yetiştiği için tabiîlerden sayılır. Kendisi ırak rey ekolünün önderidir. Hocası Hammad bin Ebi Süleyman’dır. İmam Şafii “Fıkıhta bütün insanlar Ebu Hanife’nin öğrencileri sayılır.” sözüyle onun fıkıhtaki yerini dile getirmiştir. İmam’ı Azam, Iraklılar arasında “hanife” denilen divii (yazı hokkasını) sürekli kullandığı için kendisine hanifenin babası anlamında Ebu Hanife denmiştir, yoksa hanife adında İman-ı Azam’ın bir kızı bulunduğu tarihçe sabit değildir.
İmamı Azam pek çok öğrenci yetiştirmiştir. Bunlardan Ebu Yusuf (ö. h.), İmam Muhammed (ö. h.), İmam Zufer (ö 158 h.) ve Hasan bin Ziyad (ö. 184 h.) en meşhurlarıdır.
İlmine ve kişiliğine hayran kalan talebeleri ve toplum Ebu Hanife’yi kendilerine önder (imam) tercih etmiş ve ona ne büyük imam anlamında “İmamı Azam” adını vermişlerdir.
Hanefi mezhebini derleyip toplayan, yazarak kitaplara geçiren İmam Muhammed’dir. İmam Muhammed’in Hanefi mezhebine dair yazdığı meşhur altı kitabı şunlardır: 1- Mebsut, 2- Ziyadat, 3- Camiu’s Sağir, 4- Camiul Kebir, 5- Siyerüs Sağir 6- Siyerül Kebir.
Hanefi mezhebi önce Irak’ta, oradan da doğu ve batıya yayılmıştır. Abbasiler devrinde geniş ölçüde Hanefi mezhebi uygulanmıştır. Anadolu ve Balkanlardaki Türkler arasında Hanefi mezhebi hakim durumdadır.