Hafsa bint Sirin (rahmetullahi aleyha) hicri 30 yılında Basra’da doğmuştur. Babası Sirin, Allah Rasulü’ne (aleyhi’s-selatu ve’s-selam) on yıl hizmet etmiş olan Enes b. Malik’in (radiyallahu anh) azatlı kölesidir. Annesi ise Hz. Ebu Bekir’in (radiyallahu anh) azatlı kölesi Safiyye Hanımdır. Bu mübarek evlilikten salih ve ilim ehli olacak evlatlar dünyaya gelmiştir. Hafsa Hanımın (rahmetullahi aleyha) kardeşi Muhammed b. Sirin, Basra’da takvası, fıkıh ve tefsir bilgisi ile tanınmış bir alimdir. Hafsa da (rahmetullahi aleyha) ilim, takva ve zühdüyle kardeşi kadar tanınmış, kendisinden tarih kitaplarında bahsedilmiştir.
İlim Aşkı
Hz. Hafsa (rahmetullahi aleyha) ilme aşık bir çocuktu. Küçük yaşlarda babasını azat eden sahabi Enes b. Malik’ten (radiyallahu anh) ilim öğrenmeye giderdi. Daha sonra sahabe hanımların büyüklerinden olan ve Hz. Peygamber’in (aleyhi’s-selatu ve’s-selam) yanında savaşlara katılan Ümmü Atıyye el-Ensari’den ilim ve hadis öğrenmiştir.
Hz. Aişe validemizden (radiyallahu anha) ders almış ve fıkıh öğrenmiştir. Hz. Aişe validemizin en başarılı ve zeki öğrencilerindendir. Basra’da yaşayan sahabe efendilerimizin büyükleri Hz. Hafsa’nın kocasına gelir, Hz. Hafsa’dan dua istediklerini söylerdi.
“Hafsa’ya Sorun”
Hafsa Hanımın kardeşi Muhammed b. Sirin, sahabenin büyüklerinden ilim öğrenmişti. Takvası, ahlakı ve zahidliğiyle meşhur olduğu kadar büyük de bir alimdi. İlim ehli çözemediği konuları ona gelir danışırdı. O da ilim halkaları kurar; insanlara tefsir, hadis ve fıkıh dersleri verirdi. Çok kalabalık ders halkaları olurdu.
Bu ders halkaları sırasında bir öğrencisi Kur’an-ı Kerim’de bir yerin kıraatine dair bir soru sordu. En doğru şekilde nasıl okunacağına karar veremeyen Muhammed b. Sirin, Kur’ani ilimlerdeki derinliğini bildiği kardeşi Hafsa’ya bir öğrencisini göndermiş ve o yerin nasıl okunacağını kendisine sordurmuştur.
Annesiyle Tanınan Evlat
Hafsa (rahmetullahi aleyha) öğrenci yetiştirmeye çok önem verirdi. Bütün bildiklerini öğrencilerine aktarmaya gayret ederdi. En büyük gayretini de evlatlarının yetişmesinde gösterirdi. Huzeyl isminde bir oğlu vardı. Basra’da önde gelen alimlerden olan Huzeyl hem ahlaki terbiyesini hem de ilimdeki nasibinin hatırı sayılır kısmını annesinden almıştı. Öyle ki tarih ve biyografi kitaplarında Huzeyl’den, “Hafsa’nın oğlu Huzeyl” diye bahsedilir oldu.
Annesinin kendisine harcadığı emeğin kadrini ve kıymetini bilen Huzeyl ise her zaman annesinin hakkını gözetirdi. Onu kırmaz, iyilikte bulunur ve daima rızasını kollardı. Yazın odun toplar, topladığı odunları kırıp kışın annesini ısıtmak için yakardı.
Basra Kadısının Hakkında Söyledikleri
Basra’da Halife Ömer b. Abdülaziz’in emriyle İyas b. Muaviye kadı olmuştu. İyas o kadar zeki ve ferasetliydi ki daha sonra halk arasında “İyas gibi zeki” ve “İyas’ın feraseti” gibi deyimler yayılmıştı. İyas (rahmetullahi aleyh), Muhammed b. Sirin ve Hasan-ı Basri gibi tabiin neslinin büyüklerinden ilim öğrenmiş, onların yanında yetişmiştir. Ancak kendisine en çok tesir eden, karakterinde ve ilmi birikiminde en çok pay sahibi Hafsa bint Sirin’di.
Bir gün İyas şöyle demiştir: “Hafsa’dan daha üstün tutabileceğim kimseyi tanımadım.” Onun Hasan-ı Basri ve Muhammed b. Sirin’e yakınlığını bilenler, bunun üzerine şöyle sordular: “Hasan ve Muhammed bile mi?” O da şöyle cevap verdi: “Evet, onlar bile. Ben kimseyi Hafsa’dan daha üstün tutmam. O, Kur’an-ı Kerim’i 12 yaşında ezberledi.”
Bütün Gece İbadet Ederdi
Hafsa (rahmetullahi aleyha) sadece ilmiyle değil, aynı zamanda takvası ve ibadete olan düşkünlüğüyle de tanınırdı. Takva ve verada kardeşi Muhammed b. Sirin gibi olduğu söylenirdi. Yakın çevresindekiler onun keramet ve olağanüstü hallerine tanıklık etmişlerdir. Bu hallerden birisi şu şekilde rivayet edilir: “Hafsa her gece kandilini yakar ve ibadetlerine başlardı. Bütün gece ibadet ettiği için kandilinin yağının bittiği olurdu. Ancak kandil, yağı kalmamasına rağmen yanmaya devam ederdi ve Hafsa (rahmetullahi aleyha) ibadete ara vermemiş olurdu.”
Hafsa bint Sirin, hicri 100 yılında, yetmiş yaşındayken vefat etmiş, Basra’nın önde gelen ulema ve evliyalarının katıldığı cenazesinde, Basra yakınlarına defnedilmiştir. Allah ondan razı olsun. Ahiret gününde şefaatlerine nail eylesin. Ruhu için el-Fatiha…