Namazın farzları on ikidir. Bunlardan altısı, daha namaza başlamadan önce yapılması gereken farzlardır ki bunlara “Namazın şartları” denir. Altısıda namazın içinde yapılması gereken farzlardır ki bunlara da namazın rükünleri denir.
Namazın sahih olabilmesi için bu on iki farzın eksiksiz olarak yerine getirilmesi gerekir.
Namazın Şartları (Altıdır)
- Hadesten Taharet
- Necasetten Taharet
- Setri Avret
- İstikbali Kıble
- Vakit
- Niyet
Namazın Rükünleri (Altıdır)
- İftitah Tekbiri
- Kıyam
- Kıraat
- Rükü
- Sücud
- Kade-i Ahire
Bunlar namazın aslını ve temelini teşkil ederler.1
Namazın şartları yerine gelmeden namaza başlamak geçerli olmaz. Bu şartlar şöyledir:
Namazın Şartları
Hadesten Taharet: Küçük ve büyük abdestsizlikten temizlenmek.
Necâsetten Taharet: Bedende, elbisede ve namaz kılınacak mekânda affedilen miktardan fazla bulunan necâseti gidermek.
Setr-i Avret: Avreti örtmek. Erkeklerde göbeğin altından diz kapağına kadardır. Hür olan kadının yüzü, elleri ve ayakları hariç bütün bedeni avrettir. Câriye avret hususunda erkek gibidir. Ancak câriyenin karnı ve sırtı da avrettir.
İstikbâl-i Kıble: Kıbleye yönelmek. Mekke’de ikamet eden kişinin tam olarak kıbleye yönelmesi gerekir. Kâbe’yi göremeyen uzaktaki kişilerin ise kıblenin cihetine yönelmesi gerekir.
Vakit: (Namazları vakitleri içinde kılmak. Vakit girmeden kılınan namaz geçersizdir).
Niyet: Niyetin yeri kalptir (dille söylemekse müstehaptır).
İftitah Tekbiri: Bunun yeri ise dildir. Kendi işiteceği kadar tekbiri telaffuz etmesi lazımdır. İftitah tekbirinin niyete bitişik olması gerekir. Aralarında konuşmak, yemek yemek ve namaza zıt bir iş yapmak gibi bir fasılanın olmaması gerekir. Namazdaki her şey dille telaffuz edilir ancak niyet kalple yapılır. Buna dikkat edilmelidir.
Bir özür bulunduğunda bazı şartlar düşer. Mesela çok olan necâseti giderecek bir şeyin bulunmaması, avreti örtecek bir örtünün bulunmaması ve kıbleye yönelmeyi engelleyen düşman korkusunun olması gibi. Bu durumda emniyetli olduğu yöne doğru namazını kılar. Kimin hastalık gibi bir sebeple kıbleye yönelmeye gücü yetmezse, gücü yettiği yöne doğru namazını kılar. Kim de kıblenin yönünü karıştırırsa araştırma yapar.
Temiz kaplarla necis olan kaplar karışıp çoğunluğu temizse veya temiz bir elbise necis olanlarla karışırsa araştırma yapar.2
Namazın Rükünleri
1. İmam Muhammed’e [rahimehullah] göre iftitah tekbiri. İmâm-ı Âzâm ve Ebû Yusuf’a [rahimehumullah] göre ise iftitah tekbiri namazın şartlarındandır.
2. Nâfile namazların dışındaki diğer namazlarda gücü yetenler için kıyamda durmak.
3. Farzın iki rekâtında, nâfile ve vitir namazının tüm rekâtlarında bir âyet de olsa Kur’an okumak. Bu durum kişi muktedî (imama uyarak namaz kılan kimse) olmadığı zamandır. Çünkü imama uyan kişi bir şey okumaz.
4. Rükû yapmak.
5. Alnıyla, elleriyle, dizleriyle ve iki ayağının parmaklarının içiyle secde yapmak.
6. Teşehhüd miktarınca son oturuş yapmak.
Namaz kılan kişinin kendi ameliyle namazdan çıkması farzdır. İleride açıklanacağı üzere, bütün namazlardan “selâm” lafzıyla çıkmak vâciptir.
Şafilere Göre Namazın Rükünleri
Namazın rükünleri on yedi tanedir:
1. Niyet getirmek. Niyet, ihram tekbirinin bir cüzüne bitişik olmalıdır. Niyetin mutlak (sebebi olmayan) nâfile namazdaki şartı, sadece namaz kılmayı kastetmektir. Sebebi olan namazlardaki şartı, namaz kılmayı kastetmek ve kıldığı namazın hangi namaz olduğunu belirtmektir. Farz namazlardaki şartı ise; namaz kılmayı kastetmek, kıldığı namazın hangi namaz olduğunu belirtmek ve farz olduğuna niyet etmektir.
2. Gücü yeten kimse için farz namazlarda ayakta durmak.
3. İftitah tekbiri getirmek. Tekbir getirirken “Allahüekber” lafzını söylemek.
4. Besmeleyle beraber her rekâtta Fâtiha sûresini okumak. İmamın okuyuşu, sonradan gelip imama uyan ve Fâtiha sûresini okuyamayan kişinin okuyuşu yerine geçer. Fâtiha sûresinin bütün harflerine ve şeddelerine riayet etmek vâciptir.
5. Rükûa gitmek.
6. Uzuvlar sakin oluncaya kadar rükûda bir müddet beklemek.
7. Rükûdan kalkmak ve itidal halinde olmak. Kişinin rükûdan önce nasılsa, rükûdan sonra da aynı durumda olması vâciptir.
8. İtidal halinde bir müddet beklemek.
9. İki defa secdeye gitmek.
10. Her iki secdede bir müddet beklemek. Secde ederken alnın açık olması; her iki dizin, her iki elin avuç içinin bir kısmının ve her iki ayak parmaklarının iç kısmının yere koyulması vâciptir.
11. İki secde arasında oturmak.
12. İki secde arasındaki oturuşta bir müddet beklemek.
13. Selâm vereceği oturuşu yapmak.
14. Son oturuşta Tahiyyat okumak. Tahiyyat’ın en azı, “et-Tahiyyâtü lillâhi, selâmün aleyke eyyühe’n-nebiyyü ve rahmetullahi ve berekâtühû, selâmün aleynâ ve alâ ibâdillâhi’s-sâlihîn, eşhedü en lâ ilâhe illallah ve eşhedü enne Muhammeden resûlullah (Bütün övgüler Allah’a aittir. Ey nebî! Allah’ın selâmı, rahmeti ve bereketi senin üzerine olsun. Selâm, bizim ve Allah’ın salih kullarına olsun. Şehadet ederim ki, Allah’tan başka ilâh yoktur. Yine şehadet ederim ki, Hz. Muhammed O’nun resûlüdür” demektir.
15. Tahiyyatta Hz. Peygamber’e [sallallahu aleyhi vesellem] salavat getirmek. Salavatın en azı, “Allahümme salli alâ Muhammedin” demektir.
16. Birinci selâmı vermek. Birinci selâmın en azı, “es-selâmü aleyküm” demektir.
17. Zikredildiği şekilde rükünleri sırasına göre yapmak.3
Kaynakça
- Temel İlmihal Bilgileri – Şemseddin Bektaşoğlu
- Merakıs Saadet
- Saadetül Mübtedin
