Bir cuma günü nenemi ziyarete gittiğimde elektrikler kesildi. Bir süre gelmeyince bari mum yakalım diye düşündüm. Nenem kibrit ve mumun yerini tarif etti. Kibriti elime aldığımda uzun zamandır kibritle bir şey yakmadığımı fark ettim. Sonra bir anda kafamda şimşekler çaktı…
Bir düşünsenize, eskiden gaz lambasını yakmak, sobadaki odunları tutuşturmak, ocağı açmak gibi birçok şey kibrite bağlıydı. Kibrit günlük hayatın olmazsa olmazıyken şimdi kibrit yakmayı bilmeyen insanlar bile var. Acaba kibritin yanmasındaki hikmet tırtıklı yerde mi, yoksa kibritin ucunda mı? Yani orada ne oluyor da kibrit yanıyor? Tabi duramadım, bütün bunları araştırıp öğrenip merakımı giderdim.
Kibrit ne zaman bulundu?
Kibritten önce insanlar nasıl ateş yakıyorlardı deyip çok eskilere gidersek, ilk akla gelen cevap çakmak taşını kullanıyorlardı olur. İki çakmak taşını birbirine vurdurarak kıvılcım oluşturuyorlar ve sonrasında oluşan kıvılcım ile bir şeyleri tutuşturuyorlardı. Kibrit farklı şekillerde, 6. yüzyılda Çin’de, Avrupa’da ise 16. yüzyılda ortaya çıkmış olsa da günümüzdeki hâliyle kibrit, 1827 yılında İngiliz eczacı-kimyacı John Walker tarafından bulunmuştur. Sonrasında 1962 yılında ise fabrikaların kurulmasıyla seri üretime başlanmıştır.
Kibrit nasıl bulundu ve nasıl çalışır?
Walker, silahlarla ilgili bir macun çalışması yaptığı esnada elindeki tahta bir çubukla karışımı hızlı hızlı karıştırırken ağacın bir anda alev aldığını görmesiyle heyecanlanmış ve bunun üzerine yaptığı çalışmalar neticesinde kibriti icat ettiğini duyurmuştur. Günümüzde kibritler, Walker’in bulduğu formülden biraz farklı olarak, kükürt ve potasyum klorattan oluşur. Bildiğiniz üzere yanıcı kısım kibrit çöpünün ucundaki renkli bölüm. Kibrit kutusunun yanında bulunan tırtırlı bölüm, kırmızı fosfor ile üretilir. Burası ve kibrit çöpünün ucu hızla birbirlerine sürtününce bir miktar ısı oluşur ve kimyasal tepkimeyi başlatır. Bu tepkime ise yanma ile sonuçlanır.
Kibrit çöpü hangi ağaçtan üretilir?
Ateşin oluşması için uygun kimyasalların oluşturulmasının yanında kibrit çöpünün uygun ağaçtan yapılması da önemlidir. Kibrit çöpü ucuz ve seri üretime uygun olmalıdır. Bunun için en uygun ağaç söğütgil ailesinden olan kavak ağacıdır. Kavak ağacı çok çabuk uzamaktadır, aynı zamanda esnek, yumuşak ve çabuk alevlenir olması da bu ağacın kullanılmasında etkilidir. Ayrıca, kavak ağacı bu tür avantajları sebebiyle, ahşap ev yapımı, kağıt ve mobilya ürünlerinde kullanılır. Ayrıca, kibrit çöplerinin daha verimli yanması için kibrit çöplerine parafen emdirilir.
Kibrit yandığında ne kokar?
Kibrit içerisinde yer alan kükürt yandığında etrafa çok yoğun bir koku yayar. Birçok insanın aslında hoşuna giden bu koku, eskiden tuvaletlerdeki kötü kokuyu bastırmak için de doğal koku giderici olarak kullanılırmış. Bu kokuyu sevenler için önerim, aktif bir yanardağın yanına gidebilirler, nitekim orada bu kokuyu fazlasıyla hissedeceklerdir.
Kibrit ismi nereden geliyor?
Kibrit kelimesinin kökeni Arapçadaki kükürt kelimesinden türetilerek oluşturulmuştur. Bunun da sebebi yukarıda bahsedildiği gibi kibrit ucunda yer alan malzemelerden birinin kükürt olması ve yandığında kükürt kokusunun baskın olmasıdır.